Podsumowanie prac związanych z badaniami, rozwojem i innowacjami

Głównym zadaniem obszaru jest dążenie do budowania sprawnego modelu organizacji i zarządzania działalnością badawczo-rozwojową i innowacyjną w GK PGNiG, która ma zapewniać Grupie stabilną pozycję konkurencyjna na zmieniającym się rynku. W tym celu realizowane są przedsięwzięcia badawczo-rozwojowe oraz innowacyjne, których celem jest długofalowa poprawa efektywności operacyjnej GK PGNiG oraz budowa wizerunku Grupy. W skład Centrum Korporacyjnego wchodzi Centrala PGNiG, składająca się z 16 Departamentów oraz 1 Biura.

W Centrali PGNiG działalność w obszarze badań i rozwoju oraz innowacji (identyfikacja rozwiązań, rozwój, wdrożenia/komercjalizacja), w tym współpracę z jednostkami naukowo-badawczymi oraz kwestie praw własności intelektualnej (będących produktami działalności badawczo-rozwojowej) nadzoruje Departament Badań i Innowacji. Jednostkami merytorycznymi w tym obszarze są Departament Badań i Innowacji, Departament Rozwoju Biznesu oraz Oddziały PGNiG – m.in. Centralne Laboratorium Pomiarowo-Badawcze (CLPB).

W 2021 r. nadzorowano przebieg 106 przedsięwzięć badawczo – rozwojowo – innowacyjnych. Na projekty badawcze, rozwojowe i innowacyjne oraz z zakresu identyfikacji i poszukiwania węglowodorów w GK PGNiG wydano na dzień 31 grudnia 2021 r. łącznie ok. 332,6 mln zł, w tym: w spółkach GK PGNiG – ok. 111,1 mln zł, w PGNiG – ok. 221,5 mln zł (w tym ok. 18,5 mln zł na projekty badawcze, rozwojowe i innowacyjne oraz ok. 203,0 mln zł w ramach Oddziału Geologii i Eksploatacji na projekty badawcze z zakresu identyfikacji i poszukiwania węglowodorów).

W 2021 r. prowadzona była bieżąca współpraca z instytucjami naukowymi i instytutami badawczymi w zakresie realizowanych i planowanych – wpisujących się w obszar zainteresowań GK PGNiG – przedsięwzięć B+R+I.

W ramach Wspólnego Przedsięwzięcia INGA (INnowacyjne GAzownictwo) zorganizowanego we współpracy z Narodowym Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR) i OGP GAZ-SYSTEM S.A. w 2021 r. kontynuowano realizację 4 projektów badawczo-rozwojowych wybranych w I Konkursie Wspólnego Przedsięwzięcia INGA (WP INGA), w tym: dwa projekty z zakresu poszukiwań i wydobycia (INNKARP, SYNERGA), jeden projekt z zakresu poeksploatacyjnego pozyskiwania metanu (AMMUSCB) i jeden projekt z zakresu paliw alternatywnych (DME). Natomiast w ramach II Konkursu WP INGA wyłoniono i przyjęto do realizacji kolejne 2 projekty, jeden z obszaru „Podziemne magazynowanie węglowodorów” (KAWSOL) dot. integracji OZE z podziemnym magazynem energii w kawernach solnych i jeden z obszaru „Poszukiwanie, wydobycie węglowodorów oraz produkcja paliw gazowych” (Miocen 3D) dot. poszukiwań niekonwencjonalnych złóż węglowodorów.

Wszystkie projekty są realizowane przy dofinansowaniu NCBiR. Łączny budżet projektów to ok. 74,4 mln zł, w tym dofinansowanie NCBiR wynosi 36,4 mln zł. Celem Wspólnego Przedsięwzięcia INGA jest wzrost innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw GK PGNiG w Polsce i na rynku globalnym w długookresowej perspektywie, poprzez ukierunkowaną i nastawioną na komercjalizację realizację projektów badawczo-rozwojowych oraz współpracę z jednostkami naukowymi.

W 2021 r. kontynuowano również realizację projektu MiniDrill Faza II. Celem projektu jest opracowanie technologii pozwalającej na wykonanie z istniejącego odwiertu wielu małośrednicowych, rozchodzących się w różnych kierunkach otworów bocznych, które umożliwią pozyskanie dodatkowych (w stosunku do metod obecnie używanych) ilości węglowodorów. W ten sposób technologia ma umożliwić intensyfikację istniejących odwiertów i optymalizację działalności wydobywczej.

Do najważniejszych zdarzeń 2021 r. należy uruchomienie Programu Cyfryzacji „Procesor”. Łączny budżet objętych I Transzą Programu przedsięwzięć wyniósł 137 mln zł. Celem programu jest maksymalizacja korzyści osiągniętych w wyniku zastosowania innowacji cyfrowych. Głównym założeniem inicjatywy jest również identyfikacja obszarów w GK PGNiG, gdzie wdrożenie rozwiązań opartych na nowych technologiach cyfrowych pozwoli na szybkie osiągnięcie korzyści w działalności biznesowej w GK PGNiG. Program będzie realizowany w kilku transzach, pierwszą objęto realizację 11 przedsięwzięć, w tym z obszarów zaawansowanej analityki danych i modeli predykcyjnych, tworzenia bliźniaków cyfrowych, obrazowania 3D połączonego z paszportyzacją czy też przygotowania do pracy w środowisku chmury prywatnej.

Jednym z projektów objętych I Transzą Programu Cyfryzacji jest – koordynowany przez Oddział Geologii i Eksploatacji – projekt Smart Field. W efekcie realizacji projektu ma powstać elastyczne środowisko w chmurze obliczeniowej do dynamicznego modelowania złoża. Wykorzystanie możliwości obliczeniowej chmury hybrydowej zapewni skrócenie czasu przygotowania analizy dla złóż gazu/ropy oraz całkowitą automatyzację procesu. Powyższe działania mają na celu zwiększenie bazy zasobów wydobywalnych gazu ziemnego w Polsce oraz utrzymanie poziomu krajowego wydobycia na stabilnym poziomie. Wpływają również na ochronę środowiska poprzez optymalizację zużycia energii i ograniczenie śladu węglowego w całym łańcuchu wartości.

W 2021 r. obszar B+R+I realizował systemowe podejście do pozyskiwania finansowania preferencyjnego w Grupie Kapitałowej. Realizowano schematy postępowań porządkujące kwestie identyfikacji programów pomocowych, podziału odpowiedzialności przy ubieganiu się o środki preferencyjne i komunikacji zewnętrznej z resortami. Dzięki temu spółki GK PGNiG na bieżąco weryfikują źródła finansowania w bieżącej i przyszłej perspektywie finansowej UE oraz podejmują działania aplikacyjne dla najciekawszych projektów B+R oraz innowacyjnych i inwestycyjnych.

Kontynuowano również aktywności w ramach Komitetu ds. Strategicznych Projektów Obszaru Badań, Rozwoju i Innowacji GK PGNiG. Komitet stanowi ważne forum strategicznych działań w obszarze B+R+I, wymiany wiedzy i dyskusji dla osiągnięcia synergii w kluczowych obszarach działalności.

Jedną z najważniejszych inicjatyw promujących działalność innowacyjną w branży energetycznej była zorganizowana w 2021 r. Konferencja „INNOWATORZY PGNiG”. Konferencja skierowana była do pracowników Grupy Kapitałowej PGNiG i odbyła się w formie on-line w dniach 16-17 czerwca 2021 r. W trakcie konferencji wskazano na rolę i znaczenie innowacyjności dla działalności całej Grupy Kapitałowej i budowania jej konkurencyjność. Przedstawiając zagadnienie innowacji na tle zjawisk i trendów o charakterze ogólnogospodarczym i zasięgu światowym, zwrócono uwagę nie tylko na potrzebę, ale wręcz konieczność poszukiwania nowości – bycia innowacyjnym w dynamicznie zmieniającym się świecie.W konferencji udział wzięło ponad 2 tys. pracowników ze wszystkich spółek Grupy.

W 2021 r. kontynuowano prace projektowe w ramach zainicjowanego w 2020 r. Programu Wodorowego “Hydrogen – a Clean Fuel for the Future. Budowanie kompetencji wodorowych w GK PGNiG”. Program realizuje cele strategiczne firmy i Grupy. Celem Programu jest weryfikacja i rozpoczęcie implementacji (pilotaże / demonstracje) technologii wodorowych w poszczególnych obszarach działalności GK PGNiG, w tym przede wszystkim: dystrybucji, magazynowania wielkoskalowego i produkcji, na podstawie zidentyfikowanych kompetencji technologicznych oraz nowych doświadczeń, nabywanych na drodze uruchamianych sukcesywnie projektów badawczo-rozwojowych i innowacyjnych. Program ma również na celu zaangażowanie zespołu specjalistów ze wszystkich sektorów działalności GK PGNiG, w których można zidentyfikować biznesowe uzasadnienie do wdrożenia technologii wodorowych. Współpraca pomiędzy interesariuszami z różnych obszarów działań firmy, przy tworzeniu jednego, spójnego łańcucha wartości, przyczyni się do zaangażowania oraz zwiększenia odpowiedzialności za rozwój i wzrost innowacyjności GK PGNiG, obniży koszty realizacji przedsięwzięć, poprawi rentowność potencjalnych inwestycji oraz polepszy alokacje kapitałów (finansowego, rzeczowego i ludzkiego).

W ramach Programu realizowane są następujące projekty:

W przypadku projektu „Hydra Tank. Budowa badawczej stacji tankowania wodorem”, w związku z brakiem możliwości realizacji przedsięwzięcia w terminie oraz lokalizacji ujętej w umowie, po dokonaniu dodatkowych analiz, w tym prawnych, podjęto decyzje rozwiązania umowy z wykonawcą.

Aktywność w ramach Programu dotyczy również działań pozaprojektowych. W październiku 2021 r. PGNiG przystąpiło do Porozumienia Sektorowego na rzecz rozwoju gospodarki wodorowej w Polsce, koordynowanego przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska. PGNiG jest również aktywnym uczestnikiem Stowarzyszenia Hydrogen Europe – samoorganizacja interesariuszy rynku wodorowego), oraz Sojuszu European Clean Hydrogen Alliance (ECH2A) – gremium skoordynowane z poziomu Komisji Europejskiej. Są to kluczowe platformy do szerokiej współpracy przy tworzeniu całego wodorowego łańcucha wartości, które mają umożliwić zbudowanie w ciągu trzech dekad wodorowego ekosystemu w Europie.

W 2021 r. w Departamencie Rozwoju Biznesu realizowano projekty i zadania rozwojowe, skupiające się na następujących, kluczowych obszarach: Odnawialne Źródła Energii, Paliwa Alternatywne, Efektywność Energetyczna oraz Centrum Startupowe Inn-Vento.

Celem podstawowej działalności CLPB jest utrzymanie i wzrost rynkowej pozycji wiodącego, akredytowanego przez Polskie Centrum Akredytacji laboratorium wzorcującego, badawczego i punktu legalizacyjnego urządzeń, systemów pomiarowych stosowanych w przemyśle gazu ziemnego oraz laboratorium kontroli jakości gazów ziemnych w zakresie wszystkich rodzajów gazów ziemnych, w tym również ich form CNG i LNG. W tym obszarze CLPB kontynuuje świadczenie usług w zakresie m.in. badania poprawności i wiarygodności pomiarów jakości i ilości gazu ziemnego, badania urządzeń i systemów pomiarowych oraz analiz, opinii, a także ekspertyz technicznych. Kluczowymi klientami Oddziału CLPB są odbiorcy wewnętrzni oraz zewnętrzni działający na terenie Polski. Do największych należą: spółki z grupy kapitałowej PGNiG (m.in. Gas Storage Poland Sp. z o.o., Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o., PGNiG Termika S.A., Oddział w Sanoku i Zielonej Górze), GAZ-SYSTEM S.A., EuRoPolGaz S.A., KGHM Polska Miedź S.A. oraz spółki z grupy kapitałowej Grupa Azoty.

Oddział świadczy usługi w zakresie metrologii urządzeń do pomiarów oraz oceny jakości gazu ziemnego. Ocenie poddawane są procesowe analizatory chromatograficzne służące do oceny jakości gazu ziemnego, przyrządy do pomiaru poziomu stopnia zawilgocenia paliwa gazowego oraz wyznaczania jego gęstości. W CLPB wykonywane są również analizy składu gazu ziemnego, zawartość środka nawaniającego oraz zawartość związków siarki.

Dla zwiększenia efektywności działań i możliwości podjęcia nowych wyzwań badawczo-rozwojowych w strukturze Oddziału w 2020 r. utworzono dedykowaną komórkę organizacyjną: Biuro Badań, Rozwoju i Innowacyjnych Technologii. Kluczowe inicjatywy projektowe realizowane od 2020 r. w biurze to:

• projekt New Fuel Lab (NFL) dotyczący rozszerzenia działalności laboratoryjnej CLPB PGNiG o wykonywanie badań ilościowych i jakościowych czystości wodoru przeznaczonego do napędu pojazdów, mieszanin gazu ziemnego z wodorem oraz biometanu;
• projekt Bio-CNG: Energetyczne Zagospodarowanie Biodegradowalnej Frakcji Odpadów Komunalnych to inicjatywa w zakresie gospodarki obiegu zamkniętego dotycząca opracowania technologii w zakresie efektywnego przygotowania, przetwarzania i zagospodarowania frakcji organicznej odpadów komunalnych.

W 2021 r. zostały uruchomione kolejne inicjatywy z zakresu paliw alternatywnych, jak:

• Projekt B+R Mikrokogeneracja H2, którego celem jest pozyskanie fachowej wiedzy technicznej i ekonomicznej procesu produkcji oraz doświadczeń eksploatacyjnych w zakresie technologii stałotlenkowych ogniw paliwowych (SOFC) i następnie rozwój oraz wdrożenie technologii wysokosprawnych układów kogeneracyjnych małej mocy (mCHP-SOFC) opartej o stałotlenkowe ogniwa paliwowe.

Zostały przygotowane koncepcje oraz pełna dokumentacja projektowa dla przedsięwzięć:

• projekt B+R HyCogen dotyczący opracowania innowacyjnej, efektywnej ekonomicznie, sprawnej energetycznie i unikalnej technologii silnika gazowego w zabudowie zespołu kogeneracyjnego zasilanego mieszaniną gazu ziemnego i wodoru w dowolnych proporcjach (docelowo czystym wodorem), umożliwiając dostarczenie do użytkowników końcowych energii elektrycznej i ciepła ze źródeł możliwie jak najmniej emisyjnych (docelowo zeroemisyjnych);
• zadanie projektowe Biometanizacja dotyczące pozyskania gotowych do przejścia na poziom prac przedwdrożeniowych rezultatów w postaci know-how i praw do technologii w zakresie biometanizacji wewnątrz reaktora fermentacji metanowej;
• zadanie projektowe ReFOOD dotyczące opracowania skutecznego rozwiązania technicznego i modelu biznesowego opierającego się o założenia Gospodarki Obiegu Zamkniętego i produkcję alternatywnego paliwa transportowego z przeterminowanej żywności.

Działania PGNiG zakładają przede wszystkim umocnienie pozycji GK PGNiG w obszarze technologii wodorowych, dalszą digitalizację prowadzonego biznesu oraz zastosowanie nowych rozwiązań w tradycyjnej działalności – szczególnie Poszukiwania i Wydobycia oraz Magazynowania.

Priorytetem będzie prawidłowa (zgodnie z harmonogramami i w założonych budżetach) realizacja rozpoczętych projektów B+R+I i przekazanie do komercjalizacji kolejnych produktów. Równolegle stale będą analizowane nowe obszary biznesu, które mogą zwiększyć konkurencyjność spółek oraz wzmocnić ich pozycję rynkową. Działania zaplanowane zostały w dwóch horyzontach czasowych.

Horyzont krótkoterminowy (do końca 2022 r.):

• umocnienie pozycji GK PGNiG w obszarze technologii wodorowych m.in. poprzez przygotowanie aktualizacji Programu Wodorowego uwzględniającego cele wynikające z przyjętej przez Rząd „Polskiej Strategii Wodorowej do roku 2030 z perspektywą do roku 2040”;
• w ramach projektu InGrid Power to Gas (PtG) uruchomienie w II kwartale 2022 r. instalacji paneli fotowoltaicznych z magazynem energii w Odolanowie i IV kwartale 2022 r. – elektrolizera i wyspowej sieci badawczej wodoru w Odolanowie – co oznaczać będzie zakończenie budowy instalacji i rozpoczęcie prac badawczych;
• w ramach projektu H2020 nastąpi w III kwartale 2022 r. uruchomienie kompletnego samochodu pomiarowego przystosowanego do badań infrastruktury magazynowania, w której znajduje się wodór i mieszaniny gaz ziemny-wodór;
• w ramach projektu „Blue H2” m.in.: przygotowanie studium wykonalności pełnego układu reformingu gazu, wychwytu i kondycjonowania CO₂ oraz zastosowania wodoru oraz podpisanie porozumień z partnerami przemysłowymi zainteresowanymi odbiorem produktów procesu (wodór i CO₂).
• zaprojektowanie i zbudowanie w Odolanowie opartego na krajowym know-how i technologii innowacyjnego turbo expandera;
• implementacja rozwiązania dot. paszportyzacji obiektu energetycznego na obiekcie produkcyjnym z podłączeniem produkcyjnych baz danych i ich prezentacją w czasie rzeczywistym;
• uzyskanie notyfikacji Komisji Europejskiej dla przedsięwzięcia budowy kawern solnych jako wielkoskalowych magazynów energii w wodorze.

Horyzont średnioterminowy (w latach 2022-2024) gdzie planowane i podejmowane będą następujące działania:

• rozwój i ekspansja na rynku technologii wodorowych, w tym m.in.: magazynowanie energii PtG, magazynowanie wodoru;
• realizacja Programu Cyfryzacji obejmującego projekty innowacji cyfrowych – m.in. analityki dużych ilości danych (big data) czy też algorytmów wspierających decyzje (sztuczna inteligencja, uczenie maszynowe) oraz automatyzujące procesy – opracowywanych, testowanych i wdrażanych we wszystkich obszarach łańcucha wartości GK PGNiG;
• komercjalizacja / wdrożenie do działalności GK PGNiG rezultatów projektów B+R w tym produktów i technologii wytworzonych na bazie projektów INGA – na bieżąco weryfikowanych, w trakcie realizacji pod kątem zasadności komercjalizacji;

W 2022 r. podejmowane będą działania związane przede wszystkim ze sprawnym wdrożeniem nowych produktów biznesowych w GK PGNiG oraz identyfikowane i rozwijane będą nowe przedsięwzięcia.

W 2022 r. planowany jest wzrost aktywności w zakresie pomiarowo-badawczym poprzez pozyskanie nowych klientów, rozszerzenie usług, zwiększenie wykorzystania potencjału merytorycznego i posiadanej infrastruktury oraz intensywne działania marketingowe, w tym m.in.: przeprowadzanie akcji ofertowej do wszystkich podmiotów, dysponujących infrastrukturą wymagającą certyfikacji oraz rozwojowe związane z rozszerzeniem kompetencji i rozbudową infrastruktury CLPB do prowadzenia usług badań jakościowo-ilościowych dla paliw alternatywnych.

W swoich najbliższych planach oferowanych usług CLPB zamierza rozszerzyć kompetencje o zakres dot. analiz jakości wodoru, jako niskoemisyjnego paliwa do pojazdów. Aktualnie brak jest tego typu laboratorium w Polsce, a perspektywa jego organizacji staje się bardzo istotnym elementem rozwoju CLPB w kontekście powstającego rynku paliwa wodorowego, jak również wykonywanie badań ilościowych i jakościowych mieszanin gazu ziemnego z wodorem oraz biometanu.

Ponadto zaplanowana jest modernizacja wzorcowego stanowiska pomiarowego NSG-T01, które umożliwia, jako jedyne w Polsce (poza Głównym Urzędem Miar) komercyjne wzorcowanie w zakresie pomiarowym (0,16 ÷ 6500 m³/h) różnego typu gazomierzy np. turbinowych, ultradźwiękowych, wirowych. Wymiana istniejącego systemu sterowania oraz aparatury kontrolno-pomiarowej umożliwi rozszerzenie możliwości pomiarowych w dziedzinie przepływu o przepływomierze turbinowe, ultradźwiękowe, termiczno-masowe.

W obszarze projektowym w 2022 r. planowane jest uruchomienie w ramach Programu Wodorowego projektów innowacyjnych z obszaru technologii wodorowych, mających na celu rozwój technologii silnika gazowego do bezpiecznego i niskoemisyjnego spalania mieszanin gazu ziemnego z wodorem. Trwają prace koncepcyjne nad uruchomieniem projektu związanego z produkcją zielonego wodoru.

W 2022 r. przewidywane jest zaangażowanie CLPB w następujących pracach w ramach budowy i wykorzystania infrastruktury badawczej w Odolanowie m.in.:

• weryfikacja wybranych w wyniku konkursu Zmierz H2 dla PGNiG selektywnych czujników do pomiaru stężenia wodoru w gazie ziemnym, jako alternatywy dla rozbudowy analizatorów chromatograficznych a przede wszystkim, jako czujnika w instalacjach mieszania w celu obniżenia kosztów modernizacji sieci;
• współudział przy projektowaniu i budowie oraz badania laboratoryjne i terenowe systemów dozowania wodoru;
• badanie poprawności wskazań dotychczas stosowanych analizatorów chromatograficznych (PGC) przy obecności wodoru;
• badania laboratoryjne wpływu wodoru na czujniki ciśnienia w przelicznikach i przetwornikach ciśnienia;
• pomoc przy rozruchu technologicznym instalacji badawczej gazomierzy średniego ciśnienia w tym wykonanie testów szczelności przy udziale wodoru i sprawdzenie możliwości uzyskania zadanych wartości strumienia gazu.

W 2022 r. planowane jest uruchomienie programu „Gospodarka Obiegu Zamkniętego w GK PGNiG”, którego głównym celem będzie stopniowe wdrożenie modelu biznesowego typu CBM (ang. Circular economy business model) w GK PGNiG opartego o gospodarkę z obiegiem zamkniętym w celu wykreowania możliwości długotrwałego wzrostu przychodów GK PGNiG oraz zwiększenia efektywności wykorzystywanych surowców, produktów i generowanych odpadów.